Παλαμήδης

I

Πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, γιος του Ναυπλίου και της Κλυμένης, αδελφός του Οίακα και του Ναυσιμέδοντα. Ο σχετικός με τον Π. μύθος αναπτύχθηκε ανεξάρτητα από τα ομηρικά ποιήματα. Στις αρχές του Τρωικού πολέμου συμμετείχε στις πρεσβείες των Ελλήνων προς τους Τρώες, που ζητούσαν την απόδοση της Ελένης. Το μίσος του Οδυσσέα –του οποίου ο Π. ανακάλυψε το τέχνασμα που μεταχειρίστηκε για να μην πάει στον πόλεμο– προκάλεσε τον χαμό του Π. Πράγματι, ο Οδυσσέας έκρυψε στη σκηνή του Π. ένα πλαστό γράμμα του Πριάμου και χρήματα· κατόπιν τον κατηγόρησε για προδοσία, και, αφού ανακαλύφθηκαν τα πλαστά τεκμήρια, ο Π. αφέθηκε στην οργή του ελληνικού στρατού, που τον λιθοβόλησε. Ο μύθος αποδίδει επίσης στον Π. διάφορες εφευρέσεις: τα γράμματα του αλφαβήτου, τους αριθμούς, τη χρήση του νομίσματος, διάφορους αστρονομικούς υπολογισμούς, τα παιχνίδια των πεσσών και των ζαριών κ.ά.

II

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Ηγεμόνας της Αίνου, Ίμβρου και Σαμοθράκης. Έζησε στις αρχές του 15ου αι. και καταγόταν από τον οίκο των Κατελούζων της Γένοβας. Στα χρόνια της διαμάχης Γένοβας και Βενετίας (1376-81) κατέλαβε την Αίνο και έγινε ιδρυτής ανεξάρτητης ηγεμονίας, στην οποία συμπεριέλαβε αργότερα την Ίμβρο και τη Σαμοθράκη. Γύρω στο 1446 έγινε φόρου υποτελής στους Οθωμανούς. Όμως, γύρω στο 1455 οι Οθωμανοί διέλυσαν το κράτος του και απαγχόνισαν τους νόθους γιους του Νικόλαο και Δουκίνο.

2. Αρχαίος Έλληνας γραμματικός. Έγραψε τα έργα Κωμική και τραγική λέξις, Ονοματολόγος και Υπόμνημα εις Πίνδαρον τον ποιητή.

III

Επώνυμο Ελλήνων λογίων.

1. Ιωάννης (17ος αι.). Kαταγόταν από την Κρήτη. Έζησε στη Βενετία όπου διατηρούσε τυπογραφείο για την εκτύπωση ελληνικών, κυρίως, βιβλίων.

2. Γεώργιος (17ος – 18ος αι.). Λόγιος. Έγραψε τη βιογραφία του βοεβόδα της Βλαχίας Μιχαήλ του Γενναίου σε στίχους. Η ιστορία αυτή, ανέκδοτη, σώζεται στο Βρετανικό μουσείο (κώδ. 5573).

3. Ρήγας (Tρίπολη 1794 – Aθήνα 1872) Συγγραφέας και πολιτικός. Καταγόταν από οικογένεια προυχόντων. Ο πατέρας του, από τους γνωστότερους κοτσαμπάσηδες της Πελοποννήσου, αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους. Σπούδασε στη σχολή της Δημητσάνας και ύστερα στην Κωνσταντινούπολη. Μετά το τέλος των σπουδών του γύρισε στην Τρίπολη, όπου διορίστηκε γραμματέας του Μόρα βαλεσή και συγχρόνως έγινε σύμβουλος των προεστών της Πελοποννήσου. Όταν άρχισε η Επανάσταση, πολέμησε στο Βαλτέτσι, στην άλωση της Τρίπολης, στα Δερβενάκια, στο Ναύπλιο κ.α. Παντρεύτηκε την κόρη του πασά της Λάρισας, η οποία βαφτίστηκε και έγινε μία από τις διαπρεπέστερες ελληνίδες της εποχής της πρώτης ελληνικής δυναστείας.

Ο Π. διακρίθηκε κυρίως ως πολιτικός. Διετέλεσε πληρεξούσιος στις εθνοσυνελεύσας του Άστρους, της Επιδαύρου, της Ερμιόνης της Τροιζήνας και του Άργους. Επί Ι. Καποδίστρια διορίστηκε μέλος του Πανελληνίου και γερουσιαστής, και επί Όθωνα νομάρχης και μετά σύμβουλος Επικρατείας. Πήρε μέρος στο κίνημα της Γ» Σεπτεμβρίου 1843, και, στη συνέχεια, έγινε υπουργός Εσωτερικών στην πρώτη μετασεπτεμβριανή κυβέρνηση του Α. Μεταξά. Ήταν μέλος της επιτροπής η οποία συνέταξε το πρώτο Σύνταγμα (1843). Χρημάτισε επίσης πρόεδρος της Βουλής το 1845 και το 1846, υπουργός των Εσωτερικών επί Κωλέτη και Κριεζή (1847-49), γερουσιαστής και, τέλος, πάλι υπουργός Εσωτερικών επί Μαυροκορδάτου (1854-59). Από το 1845 μέχρι τον θάνατό του εκλεγόταν διαρκώς βουλευτής στη Μαντίνεια. Ως συγγραφέας, ο Π. έγραψε τα εξής: Πρόχειρος απάντησις επί των περί εισβολής του Δράμαλη εις την Πελοπόννησον ιστορουμένων εν τω Ατόμω των λεγομένων απομνημονευμάτων του Ν. Σπηλιάδη (1853), Ο ελληνικός αγών (1854) και Ποία η εκτέλεσις των εθνικών αποφάσεων (1856).

* * *

Παλαμήδης, ὁ (Α)

περιώνυμος ήρωας τού τρωικού κύκλου, γιος τού Ναυπλίου και τής Κλυμένης, αδελφός τού Οίακος και τού Ναυσιμέδοντος, τον οποίο θεωρούσαν πολύ ευφυή και στον οποίο αποδιδόταν η ταξινόμηση τών γραμμάτων στο αλφάβητο και η συμπλήρωσή τους με το ύψιλον, η εφεύρεση τών αριθμών, τών μέτρων και τού νομίσματος, η διαίρεση τού έτους σε μήνες, ημέρες και ώρες, καθώς και η επινόηση τής πολεμικής τακτικής και τού παιχνιδιού τών πεσσών.

[ΕΤΥΜΟΛ. < παλάμη «επινόημα»].